Мен директор ўринбосари бўлиб ишлайман, шу сабабли ҳар куни ишда бўлишим керак. Мен ҳар йили таътил олмай, балки бирйўла бир неча йилгисидан фойдаланишим мумкинми ёки фойдаланилмаган таътиллар «куйиб кетадими»?
Чирчиқ шаҳар
– Меҳнат кодексининг (МК) VIII боби 2-параграфига кўра иш берувчи ҳар йили ходимга дам олиш ва иш қобилиятини тиклаш учун иш жойи (лавозими) ва ўртача иш ҳақи сақланган ҳолда 15 иш кунидан кам бўлмаган муддат билан асосий таътил бериши керак. Айрим тоифадаги ходимларга уларнинг меҳнат вазифаларининг ўзига хос жиҳатлари ва хусусиятларини ҳамда бошқа ҳолатларни эътиборга олиб, қонун ҳужжатларига мувофиқ узайтирилган таътиллар белгиланади.
Таътил ҳар йили, шу таътил берилаётган иш йили тугагунга қадар берилиши лозим.
Ишлаб чиқариш тусидаги сабабларга кўра жорий йилда таътилни тўлиқ бериш имкони бўлмаган алоҳида ҳолларда, ходимнинг розилиги билан таътилнинг 12 иш кунидан ортиқ бўлган қисми кейинги иш йилига кўчирилиши мумкин, шу йили ундан албатта фойдаланилмоғи лозим.
Йиллик асосий таътил иккинчи ва ундан кейинги иш йиллари учун таътиллар жадвалига мувофиқ иш йилининг исталган вақтида берилади.
Шу тариқа, иш берувчи ҳар йили ходимга таътил бериши керак, ходим эса ундан таътиллар жадвали ва иш берувчининг буйруғига кўра фойдаланиши даркор.
Ходимга ҳатто унинг розилиги билан йиллик таътилнинг берилмаслиги меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш ҳисобланади, бунинг учун иш берувчи жавобгар бўлади.
Ҳатто агар меҳнат шартномасини тузиш чоғида тарафлар ундан бош тортиш ҳақида келишувга эришган тақдирда ҳам, иш берувчи ходимга таътил бермаслиги мумкин эмас. Бундай шарт амалдаги қонун ҳужжатлари билан таққослаганда ходимнинг аҳволини ёмонлаштиради ва МКнинг 5-моддасига биноан шартноманинг ҳақиқий эмас деб ҳисобланишига олиб келади.
Агар бирор-бир сабабларга кўра ходимга ўтган бир неча йил учун таътил берилмаган бўлса, улар «куйиб кетмайди», ходим улардан фойдаланишга ҳақли. Меҳнат шартномаси бекор қилинганда ходим фойдаланилмаган барча йиллик асосий ва қўшимча таътиллар учун пуллик компенсация олишга ҳақлидир.
ОЛДИНДАН ТАЪТИЛГА ЧИҚИШ ДАЪВОГА САБАБ БЎЛИШИ МУМКИН
Олдиндан меҳнат таътилига чиққан ходим меҳнат муносабатларини тугатмоқда. У билан ҳисоб-китоб чоғида мавжуд суммалар таътилнинг ишланмаган кунлари учун ходимга тўланган пул маблағларини қоплаш учун етарли эмаслиги аниқланди. Иш берувчи уни суд орқали ундириши мумкинми?
Олмалиқ шаҳри
– Иш берувчи таътилнинг ишланмаган кунлари учун олдиндан ҳақ тўлаш билан корхонага етказилган моддий зарарни ундириш учун судга мурожаат қилишга ҳақли.
МК 164-моддаси иккинчи қисмининг 4-банди билан иш берувчига ходимнинг меҳнат ҳақидан, шу жумладан ҳисобидан ходим таътил олиб бўлган иш йили тугамасдан туриб меҳнат шартномаси бекор қилинганда, унинг ишланмаган кунлари учун қарзни сўндириш мақсадида ушлаб қолиш ҳуқуқи берилади. Бироқ бундай ушланмалар меҳнат шартномаси МК 89-моддасининг тўртинчи қисмида (ходим янги меҳнат шартлари асосида ишлашни давом эттиришни рад этганлиги сабабли), 100-моддаси иккинчи қисмининг 1 ва 2-бандларида (технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги ёхуд корхонанинг тугатилганлиги; ходимнинг малакаси етарли бўлмаганлиги ёки соғлиғи ҳолатига кўра бажараётган ишига нолойиқ бўлиб қолиши), 106-моддасининг 1 ва 2-бандларида (ходим ҳарбий ёки муқобил хизматга чақирилган тақдирда; шу ишни илгари бажариб келган ходим ишга тикланган тақдирда) кўрсатилган асосларга кўра, шунингдек ўқишга кирганлиги ёки пенсияга чиққанлиги муносабати билан бекор қилинганда амалга оширилмайди.
Сизнинг ҳолатда иш берувчи ҳисоб-китоб чоғида ходимга ҳисобланган маблағларнинг етарли эмаслиги туфайли ҳосил бўлган қарзни ушлаб қола олмаган. Бинобарин, агар ишдан бўшатилаётган шахс МКнинг юқорида кўрсатилган моддаларидаги тоифага кирмаса, иш берувчи таътилнинг ишланмаган кунлари учун олдиндан ҳақ тўлаш кўринишида корхонага етказилган моддий зарар учун ходимга нисбатан судга даъво аризаси тақдим этишга ҳақлидир.
